رسانه در تفکر دینی

رسانه در جوامع اسلامی به ویژه جمهوری اسلامی، مفهومی فراتر از ابزاري ارتباطی دارد. کارکرد رسانه­ها در این­گونه جوامع به دلیل ارزش­ها و هنجارهای دینی حاکم، از یک سو و نوع ارتباط آن­ها با منابع پیام و حتی نوع پیامی که منتقل می­کنند از سوی دیگر، با دیگر جوامع متفاوت است. به عبارت دقیق­تر، مفهوم رسانه در جوامع اسلامی با دیگر جوامع تفاوت و شباهت دارد. تفاوت مفهوم آن­ها به این دلیل است که جوامع اسلامی، رسانه­هایي مانند مسجد، حسینیه و تعزیه در اختیار دارند که دقیقا در جوامع دیگر به همان شکل و شمایل وجود ندارد. تشابه آن­ها نیز از این رو است که رسانه­های جدید ارتباطی مانند رادیو، تلویزیون، ماهواره، موبایل و اینترنت امروزه در همه جوامع وجود دارد. در جوامع اسلامی نيز رسانه­های مرتبط با مسائل دینی، اهمیت و احترام خاصی دارند و کارکرد آن­ها فراتر از رسانه‌هایی است که مشروعیتشان خاستگاه دینی ندارد[1].

 رسانه­ها در جامعه دین­محور مانند جامعه­ي اسلامی، می‌تواند بهترین فناوری و ابزار ارتباطی برای فریضه امر به معروف و نهی از منکر باشد؛ زیرا با بهره­مندی از قابلیت­های خود این امکان را دارد كه معروف را طراحی کند، به تصویر بکشد، معرفی کند و حتی امر به آن را نیز انجام دهد؛ یعنی هر دو نقش ساخته شدن و مشهور شدن و همچنین نقش اعمال کنترل غير رسمی را در کنار هم ایفا کند[2].

در رسانه­های اسلامی، مبنای همه کارکردها آموزه‌های دیني است و اگر دین به معنای راه و رسم زندگی دانسته شود، هیچ امری خارج از دین معنا ندارد. در این معناي اعم، اگر علوم اسلامی به معناي علوم مورد نیاز جامعه اسلامی در نظر گرفته شود، آنگاه نشریه­های هنری و ورزشی را نیز می­توان در معنای علوم دینی جای داد و گفت در کشور اسلامی، هدف­ها و برنامه­ها باید حول محور دین به معنای عام آن شکل بگیرد[3].

از سویي دین معنای خاصي نیز دارد؛ مانند مناسک، احکام، معارف و اخلاق دینی. رسانه در این بخش هم می­تواند با پژوهش­ها، اولویت­بندی‌ها و سیاست‌گذاری‌های مناسب، پاسخ­گوی نیازها و سلیقه­های گوناگون مخاطبان خود باشد. بدین صورت، به نیازهای تخصصی مخاطبان و نیازهای عمومی آنها در قالب شادی، غم، داستان، سریال و نظایر آن پاسخ داده مي­شود[4].

برگرفته از تحقیق پایانی سرکار خانم سمیرا صادق پور

[1]. جمعی از نویسندگان، مجموعه مقالات دین و رسانه: رسانه دینی و دین رسانه­ای، چاپ اول: مرکز پژوهش­های صدا و سیما، 1390، ص 173-174.
[2]. غلامرضا، خواجه­سروری، مرتضی، بیات، سیاست­گذاری رسانه مطلوب در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه دین و ارتباطات، شماره2 ،1396،  ص123.
[3]. جمعی از نویسندگان، مجموعه مقالات دین و رسانه: رسانه دینی و دین رسانه ای، همان، ص174.
[4]. میثم، امید­علی، همان کتاب، ص 121.