دیدگاه اسلام در زمینه رشد
از دیدگاه اسلام، معرفت الهی و وجدان اخلاقی از جمله تمایلاتی هستند که بطور فطری با سرشت انسان آمیخته شده و ریشه در طبیعت انسان دارند. انسان بطور فطری به دنبال حقیقت ثابت و پایداری می گردد که در این جهان ناآرام به او آرامش دهد. در نگرش اسلام در رشد این است که آدمی فطرت یا سرشتی الهی دارد که آن به صورت کمال جویی و حقیقت و عشق به خیر و جمال بروز می کند. وی باید برای رشد و کمال خود بر همین سرشت خدادای تکیه کند برای مثال در قرآن کریم آمده است.«فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ ؛ حقگرایانه روی به دین آور، دینی که موافق فطرتی است که خداوند مردم را بر آن سرشته است. آفرینش خداوند را دگرگونی نیست. دین محکم همین است اما بیشتر مردم این را نمی دانند.»
در دیدگاه اسلامی افراد بشر متفاوت از یکدیگر خلق شده اند و همگی صاحب کرامت و بزرگی هستند در نگرش اسلامی دوره نوجوانی با بلوغ جنسی آغاز می شود و فرد موقعی بالغ است که، تعبیر قرآن به حد نکاح و ازدواج و رشد برسد. دو آیه در قرآن کریم در این زمینه آمده است. اول در سوره نساء که در آن بلوغ اقتصادی با توانایی های فردی برای باروری دستیابی به رشد اجتماعی همراه است :« وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ … » از مفاد این آیه استنباط می شود که شرط استقلال اقتصادی - اجتماعی اولاً وصول به مرحله توانایی باروری، و ثانیاً دستیابی به رشد لازم برای اداره امور اجتماعی- اقتصادی خویش است. نکته قابل توجه این است که:
اساس تربیت نوجوانان در خانواده است و باید بر مبنای محبت و دوستی بین اعضای آن استوار باشد. در قرآن آمده است. « … رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ ؛ خداوند همسران و فرزندان ما را سبب روشنی چشم ما قرار بده.»
رفتار درست والدین و محیط گرم خانواده مؤثر ترین عامل در رشد و رفتار صحیح نوجوانان و جوانان است. امام علی ـ عليه السّلام ـ قلب جوان را به یک زمین خالی تشبیه می کند که هر چه در آن بکارند رشد می کند.
همچنین ایشان در زمینه تربیت فرزندان فرموده اند. کسی که با عصر و زمانه نسازد هلاک خواهد شد. ( من کابرالزمان عطب)
در جای دیگر به این نکته اشاره می کنند: که مردم بیش از آنکه شبیه والدین خود باشند به مقتضای زمانه عمل می کنند (الناس بزمانهم اشبه منهم بآبائهم ناسخ»
سرزنش و ملامت نوجوانان و جوانان بسیار خطرناک است و آتش لجاجت آنها را شعله ور می کند، زیاده روی در سرزنش و ملامت باعث افزایش لجاجت و سرکشی خواهد شد«الافراط من الملامه یشب میزان اللّجاج»
هرگز نباید در جوان و نوجوان به دلیل اشتباهاتشان احساس گناه شدید و یأس ایجاد شود . اصولاً یأس و نومیدی نوعی از کفر است. در قرآن کریم می خوانیم: «….لا يَيْئَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ ، جز مردم کافر و ناسپاس کسی نباید از لطف خدا مأیوس شود».کسی که دچار نومیدی شود و احساس شکست کند تغبیرو اصلاح او بسیار دشوار است.
مطلب مهم دیگر ضرورت کسب معرفت و رشد فکری در دوره ی نوجوانی و جوانی از دیدگاه اسلامی است. یکی از سخنان امام صادق ـ عليه السّلام ـ حاکی از آن است که نوجوانان و جوانان برای دستیابی به اهداف زندگی باید به جستجوی جهان بینی صحیحی بپردازند و این امر مستلزم آن است که به آموختن دانش روی بیاورند «لست احب ان اری الشاب منکم الا غادیاً فی حالین اما عالماً او متعلماً فان لم یعفل فرط »

برگرفته از تحقیق پایانی خانم زهرا جوانمردی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سوره روم، آیه 30
- سوره نساء ،آیه 6
-حسین لطف آبادی، روان شناسی رشد 2،ص 48-47
-سوره فرقان، آیه74
-حسین لطف آبادی،همان، ص 53
- همان،ص53 به نقل از تحف العقول ص 85
-همان،ص54 به نقل از تحف العقول،ص896
-همان،ص55 به نقل از تحف العقول ص84
-سوره یوسف، آیه 87
-همان،ص55
بحار الانوار ج1 ص 170