2 -تهذیب و اخلاق
عنصـر دوم، تهذیب و اخلاق اسـت. روزی بـه اتفاق جمعـی از فضلای بـزرگ در خدمت امـام(ره)بودیـم. در آن محفـل، از حـوزه ی قم صحبت شـد. یکـی از بـزرگان اسـاتید و علمای اعلام قم کـه مورد احتـرام و قبـول همه ی مـا هسـتند، در آن جلسـه بـه امام عـرض کردنـد که شـما نسـبت به قـم، توجـه و عنایـت داشـته باشـید.

آن روز امـام(ره) فرمودنـد :کـه ایـن چیزها لازم نیسـت؛ شـما اگـر فقط بـه ابقـای دو عنصـر در حـوزه ی قم توجـه کنید، همه چیـز حـل خواهـد شـد: اول، فقاهـت اسـت - که گمـان می کنـم تعبیـر ایشـان این بـود کـه مواظب باشـید شـعله ی فقاهـت فروننشـیند - و دوم، اخلاق و تهذیـب اسـت.

مـا اگر مهـذب باشـیم، خواهیم توانسـت هسـتی خـود را در خدمت اسلام و نظام اسلامی قـرار دهیم؛ ولـی اگر مهـذب نباشـیم، آنچه کـه داریم، در خدمـت قرار نخواهـد گرفـت و چه بسـا کـه در جهـت عکس هـم قـرار گیرد.
تاریخچـه ی حوزه هـای علمیه و سرگذشـت شـگفت انگیز علمای بزرگ و اسلاف درخشـان ما، حامـل تجربه های بسـیار زیـادی در ایـن زمینه اسـت کـه تهذیـب چه قـدر اثـر میگـذارد. نزدیکتریـن تجربه یـی کـه مـا در اختیار داریـم، وجود همیـن شـخصیت عظیمی اسـت کـه امروز دنیـا را بـه خـود متوجه کرده اسـت.
امام مدرسـی منـزوی در قـم بودنـد. درسشـان در مسـجد سلماسـی کـه داخـل یـک کوچـه - نـه در مرکز حـوزه - قـرار گرفته بـود، ارایـه میشـد. خانهپی ایشـان هـم در انتهـای همـان کوچه واقع شـده بـود؛ یعنـی برای رفت ّ وآمـد به مسـجد محـل درس کـه روزی دوبـار انجـام میگرفـت، حتـی احتیاج بـه دیـدن خیابان نداشـتند و ًطبیعتا همیشـه مسـیر خانه به مسـجد و مسـجد به خانه را طـی میکردند. ایشـان علی الظاهـر منـزوی بودند؛ ولی  در حقیقت مدرّسـی بـزرگ و قطبی جـذاب برای طلاب و فضلای جـوان و سرشـار از خصلتها و صفـات خوب به شـمار میآمدند.
اعتقـاد مـن این اسـت کـه اخلاص و صفـای باطـن و رابطـه ی معنـوی و پیونـد مسـتحکم بیـن قلـب او و خدای مقلب القلـوب، موجـب شـد کـه ایـن مـرد بتوانـد از انـزوای ظاهری خـود خـارج شـود و دسـت نیرومنـدی برای ّ دگرگـون کـردن بنیـاد ارزشـهای مـاد ّی در سـطح جهـان شود.

براسـتی بنیـان ارزشـهای مـادی در دنیـا لرزیده ّ اسـت. رهبـر کمونیسـت کشـوری دوردسـت بـا قـدرت مـادی بـالاو دارای پیشـرفتهای زیـاد میگویـد: خواهش میکنـم کتابی دربـاره ی اسلام بدهید تـا مطالعه کنـم(!)

قبل از پیـروزی انقالب، شـما نمیتوانسـتید بِزور دسـت جوانی کـه بـاد مارکسیسـم بـه دماغش خـورده بـود، یـک جلـد کتـاب اسلامی بدهیـد و بگوییـد این کتـاب را مطالعـه کـن! مـا بـا زحمـت زیـاد و هـزار کلام شـیرین، تعـدادی جـوان را گـرد هـم جمـع میکردیـم، تـا چنـد کلمـه از مبانـی اسلام را بـه صـورت شـفاهی و یـا کتبی بـه گـوش و دل آنهـا برسـانیم؛ ولـی بـاز هم نمیرسـید.
در آن روزها همه ی ما - در حوزه های علمیه علما ، مدرسـان و فضلا - بودیـم، ولـی عملا بـه نتیجـه ی دلخواه نمیرسـیدیم. سـرانجام به برکت قیام امـام(ره)، ملـت ایران و دنیـا تـکان خوردند و دگرگونـی عظیمـی در افکار و اندیشـه های مـردم و جوانهـا به وجـود آمد.امـروز نماینـده ّ ی مجلس یک کشـور مـادی کـه هفتاد سـال برمبنای ِ ماتریالیسـم دیالکتیک اداره شـده اسـت، به مـن میگوید: بـه برکت امـام شـما، در پارلمان کشـورم سـخنرانیها با  «بسم الله الرحمن الرحیم »شـروع می شـود. شـخصیتهای معـروف فکـری دنیـا نیز نسـبت بـه آنچه که در مشـت این مرد بـزرگ بود و بـر دنیا عرضـه میکرد، احسـاس عطـش میکننـد. بنابراین، بـا حرکـت آن رهبر عزیـز، بنیاد ارزشـها و قراردادهـا و مسلمات مـادی تـکان خـورد و دگرگون شـد.
 مسـأله این نیسـت که مـا چنـد شـرابخانه را در مملکتمـان بسـتیم و نگذاشـتیم فلان منکر انجـام بگیـرد؛ اینها ظواهـر کار و پدیدارهـای قضیـه اسـت؛ عمـق کار خیلـی از اینهـا بیشـتر اسـت. بـه برکـت قیـام ایـن مـرد، دنیـا و ایـران تـکان خـورد. هرچنـد مـا نقـش ملـت ایـران را در انقلاب، نقـش اول و درجـه ی یـک میدانیـم، امـا چه کسـی ایـن ملـت را اینگونـه هدایـت کـرد؟ چـه کسـی این همـه سرچشـمه را در آنهـا بـه جوشـش در آورد و این همه اسـتعداد را زنده کـرد؟

آیا غیـر از آن روح بـزرگ و آن انسـان عظیم، کس دیگـری بود؟عظمـت کار او، به ارتباطـش با خـدا و تهذیب نفـس او برمی گـردد. امـام(ره) یک انسـان مهذب بـود. دشـمنان داخلـی و خارجی او نیز ایـن ویژگـی را قبول داشـتند و اعتـراف میکردند کـه او آدم مؤمنی اسـت. آن گـروگان امریکایی کـه چهارصد و چهـل و چهـار روز در ایران اسـیر بـوده و طبیعتـا ً همـه ی آن ماجراهـا را از چشـم امـام میدیده اسـت، مصاحبه میکند و میگوید: من از کسـانی نیسـتم کـه از فوت امام خوشـحال شـوم. او ارزشـهای اخلاقی مخصـوص خودش را داشـت و هیچکـس در حـد او نبـود.

منبع : حوزه و روحانیت در کلام حضرت آیت الله خامنه ای /ص 10-9